De fiscale gevolgen van familierecht

De beslissingen die we nemen in de familierechterlijke sfeer kunnen vergaande fiscale gevolgen hebben, waar we op het moment van de beslissing lang niet altijd bij stil staan. Een huwelijk, het krijgen van een kind, emigreren met de familie... maar ook de minder leuke familierechterlijke beslissingen, zoals een echtscheiding, hebben directe belastingtechnische gevolgen. Hoe is dit in Spanje geregeld?

Wanneer inkomstenbelasting betalen

De buitenlanders die in Spanje wonen zijn verplicht hier inkomstenbelasting te betalen indien ze tevens fiscaal resident in Spanje zijn. Een fiscaal resident is iemand die meer dan 183 dagen per jaar in Spanje woont of hier het centrum van zijn of haar economische activiteiten heeft. De inkomstenbelasting wordt betaald over inkomsten uit werk in loondienst, zelfstandig werk en andere inkomsten, zoals huur van een woning, een gewonnen prijs of een pensioen. Hoe zit het met de uitkeringen die betaald worden op grond van familierecht?

De betaling aan de ex partner

Zoals we in deze column al eerder hebben gezien, kan na een echtscheiding een pensioen toegekend worden die de ene partij aan de andere moet betalen. Dit is een soort compensatie voor de tijd die de ontvangende partij aan het gezin heeft besteed ten nadele van zijn of haar eigen carrière. De toekenning kan door partijen onderling worden afgesproken of door de rechter worden opgelegd. De uitkering kan bestaan uit een eenmalig bedrag of uit een maandelijks betaling gedurende een bepaalde of onbepaalde tijd.

Indien betaler en ontvanger verplicht zijn in Spanje de inkomstenverklaring in te dienen en belasting te betalen, moeten ze de details van deze uitkering ook opgeven. De betaler kan de uitkering aftrekken van het basisbedrag waarover hij of zij belasting betaald, en de ontvanger moet de uitkering opgeven als zijnde inkomsten. Dat betekent dat het soms aantrekkelijk is een eenmalige betaling toch over twee of meer jaren te verspreiden. Zo wordt de fiscale impact voor de ontvanger iets teniet gedaan.

Kinderalimentatie

Na een scheiding, of uit elkaar gaan van de ouders indien ze niet getrouwd waren, zullen maatregelen voor de minderjarige kinderen getroffen moeten worden. En deze maatregelen bevatten altijd een alimentatieregeling. Ouders zijn verplicht hun kinderen te onderhouden, totdat ze economisch zelfstandig zijn. Bij het indienen van een belastingverklaring moet aangegeven worden of er kinderen zijn, want daarvoor wordt het basisbedrag waarover belasting wordt betaald verlaagd. Ook na een scheiding blijft dit bestaan, maar anders dan bij de partneralimentatie, kan de betaler de kinderalimentatie niet direct aftrekken, en hoeft de ontvanger het niet op te geven als zijnde inkomsten. In dit opzicht is er dus geen verschil tussen al dan niet gescheiden zijn.

Schenkingen onder familieleden

Over schenkingen onder familieleden moet ook belasting betaald worden. Ouders die hun kind helpen een huis te kopen, een echtgenoot die zijn vrouw een bepaald bedrag schenkt, een moeder die haar huis op de naam van het kind zet... al deze handelingen moeten aangegeven worden en hier moet belasting over worden betaald. Wat betreft de hoogte van de belasting in deze gevallen, kunnen we de volgende vuistregel geven: hoe dichterbij de relatie tussen familieleden, en hoe jonger de ontvanger, hoe lager de belasting. Als een vader zijn kinderen een schenking wil doen, is het fiscaal aantrekkelijker dit te doen op de 15^de verjaardag van de kinderen dan op de 21^ste. Ook kan het aantrekkelijker zijn in geval van een scheiding éérst een schenking onder echtgenoten te doen, in plaats van een maandelijkse of eenmalige betaling ná de scheiding.

Beoordeling van individuele gevallen

Alleen al binnen Spanje kunnen zich grote verschillen voordoen tussen situaties, en is een individuele beoordeling van wezenlijk belang. Als daar ook nog internationale elementen bij betrokken worden, moet de belastingregeling van het andere betrokken land tevens beoordeeld worden. We kunnen dus geen standaardregel geven die voor alle gevallen geldig is, behalve deze: vraag om een individuele beoordeling van de fiscale gevolgen van uw familierechterlijke beslissingen.

OMGANGSRECHT VAN OPA'S EN OMA'S IN SPANJE

Opa's en oma's zijn belangrijke figuren in het leven van de kinderen. Maar wat gebeurt als de ouders gaan scheiden? Hebben de kinderen dan nog toegang tot de opa en oma? Welke rechten hebben de kinderen eigenlijk in familieverband in Spanje? En hebben in Spanje wonende Nederlandse kinderen ook deze rechten?

Spaans recht

Om met de laatste vraag te beginnen. Volgens het Haagse Verdrag van 1996, zal op de in Spanje wonende kinderen het Spaanse recht worden toegepast als het gaat om de bescherming van het kind. Aangezien ook de Spaanse rechter bevoegd is om over de maatregelen te beslissen, schept dit veel duidelijkheid. Een Spaanse rechter is gewend aan zijn eigen recht en kan dit makkelijker toepassen dan buitenlands recht. Het recht hoeft niet bewezen te worden.

Familieleven en grootouders

Een van de belangrijkste rechten van het kind is het familieleven. Dit recht wordt niet alleen in de internationale verdragen nadrukkelijk erkend, ook in de nationale en lokale wetgeving komt dit terug. En het familieleven bevat meer dan alleen de relatie met de ouders, zoals door internationale en nationale jurisprudentie is toegelicht en verder uitgewerkt in de wetgeving. Het Nederlandse wetboek gaat uit van een uitgebreid familieverband, maar noemt niet, zoals het Spaanse wetboek, de grootouders expliciet.

Volgens de Spaanse wettekst is het niet toegestaan de persoonlijke betrekkingen van een kind met zijn grootouders en andere familieleden zonder reden te verhinderen. De grootouders kunnen de rechter vragen om een omgangsregeling indien de ouders het contact weigeren. Als voorbeeld een casus uit de jurisprudentie waarin onenigheid was tussen de grootouders en de ouders. De ouders vonden dat de grootouders zich op een negatieve manier bemoeiden met het kind en wilden dus niet dat er contact was tussen hun kind en de grootouders. De grootouders stapten naar de rechter, en kregen van deze recht om een keer per maand het kind te bezoeken. De rechter baseerde zijn vonnis op het feit dat een relatie met grootouders goed voor het kind is. In geval van scheiding kunnen de ouders vragen aan de rechter om een omgangsregeling met de grootouders op te nemen. Een ander geval waarin vaak omgangsrecht aan de grootouders wordt gegeven is indien een van de ouders is overleden en de overblijvende ouder het niet zo goed kan vinden met de schoonfamilie. Om te voorkomen dat het kind alle relatie met de familie van zijn overleden ouder verliest, kan deze vragen om een omgangsregeling.

Inhoud van de omgangsregeling

De inhoud van het omgangsrecht zal erg afhangen van de omstandigheden van het geval, zoals de leeftijd van het kind en de verhouding met de grootouders tot het moment. Als de grootouders dichtbij wonen en dagelijks contact hebben met het kleinkind, is het gebruikelijk dit contact zoveel mogelijk te beschermen. Maar ook verder weg wonende grootouders kunnen hun rechten verhalen. Het omgangsrecht kan namelijk ook overnachtingen en zelfs verblijf van enkele weken bevatten. Zo kunnen ook in Nederland wonende grootouders van kleinkinderen in Spanje aan de rechter vragen of het kind mag komen logeren als de ouders dit weigeren. De toekenning en de precieze inhoud van de regeling moet echter gebaseerd zijn op het welzijn van het kind. Want hier draait het bij kinderen altijd om: het belang van het kind staat centraal.

Afdwingen van de bezoekregeling in het Spaanse recht

Het gebeurt maar al te vaak: ouders die weigeren de bezoekregeling na te komen en hun kind contact en omgang met de andere ouder ontnemen. Vaak wordt daarbij ook de andere ouder in een kwaad daglicht gesteld, zodat het kind ook niet meer bij deze ouder wil zijn. Het zogenaamde ouderverstotingssyndroom, of, in het Engels, Parental Alienation Syndrome. Dit is niet alleen ingrijpend voor de betrokken ouder, ook voor het kind is het bijzonder schadelijk. Hem of haar wordt een fundamenteel recht ontnomen, en wel het genieten van de aanwezigheid van de beide ouders en familie.

Uitvoering van vonnis

Bij niet nakomen van het vonnis of de afspraken over ouderlijk gezag en de bezoekregeling, kan de benadeelde ouder naar de rechter stappen om uitvoering te eisen. De dagvaarding tot uitvoering wordt door de rechtbank aan de andere ouder gestuurd. Dit kan problemen opleveren als deze weigert brieven of documenten van de rechtbank aan te nemen. De procedure zal hierdoor vertraagd worden.

Maar slaagt men er eenmaal in de betekening te verrichten, eventueel via de procureur en advocaat, dan nog is de uitvoering niet zo makkelijk. De niet nakomende ouder kan blijven weigeren, vluchten, niet thuis zijn... De tegenpartij kan niets anders doen dan de rechtbank inlichten van het niet nakomen. Naar de politie gaan is meestal zinloos, aangezien deze alleen zal optreden als ze hiervoor opdracht krijgt van de rechter, en dat is niet erg gebruikelijk.

De rechter kan wel in deze gevallen boetes opleggen voor het niet nakomen. Bij niet betalen kan beslag gelegd worden op bijvoorbeeld de bankrekening. Maar als de tegenpartij geen (officiële) inkomsten heeft, of juist over genoeg economische middelen beschikt, zal dit weinig uithalen.

Als laatste civiele middel kan de benadeelde ouder vragen om een wijziging van de voorzieningen. Hij of zij kan de rechter vragen om de ouderlijke macht, met een beperkte bezoekregeling voor de niet nakomende ouder. Dit moet echter wel mogelijk zijn en de andere ouder moet in staat zijn het kind ook daadwerkelijk dagelijks bij zich te hebben en te verzorgen.

Internationale zaken

Als deze zaken al moeilijk en pijnlijk zijn binnen een land, helemaal ingrijpend wordt de situatie als grenzen worden overtreden.  Ook in dit geval zal tot uitvoering moeten worden overgegaan, vaak van een buitenlands vonnis.

Afhankelijk van het land van oorsprong, zijn hier verschillende procedures voor, die echter altijd tijd en geld kosten. De eisende ouder moet rekenen op een paar keer heen en weer reizen, de kosten van de vertalingen van de documenten, en een onzekere uitkomst. De kans is groot dat hij of zij de eerste keren met lege handen terug zal gaan. De gedaagde ouder zal er namelijk juist alles aan doen zich eerst niet te laten betekenen (door gewoon de deur niet open te doen) en vervolgens niet vrijwillig na te komen.

Dit is uiterst frustrerend en pijnlijk voor de andere ouder, die echter niet anders kan dan opnieuw aan de rechter verzoeken om een nieuwe nakoming, eventueel met behulp van de politie, en openbreken van de deur van de woning indien niet wordt opengedaan. Wenselijk is dit echter niet.

Strafrechtelijke procedure

Bij aanhoudend niet nakomen bestaat ook de mogelijkheid een strafrechtelijke aangifte te doen. Het herhaaldelijk niet nakomen of achterhouden van een kind is namelijk ook een misdrijf, waar zelfs gevangenisstraf op staat. Ook in deze procedure kan de benadeelde ouder vragen om het kind met tussenkomst van de politie op te halen bij de weigerende ouder, en zal het kind op deze manier overgedragen worden. Men hoeft geen pedagogische achtergrond te hebben om te begrijpen dat dit in ieder geval niet goed is voor het kind. De strafrechtelijke procedure moet dus echt het laatste redmiddel zijn.

Bescherming van ouderen in Spanje

Spanje is een geliefde plek voor veel bejaarden en gepensioneerden uit de Noord-Europese landen om de wintermaanden te verblijven. En veel mensen bevalt het zo goed, dat ze zich hier vestigen. Maar het prettige klimaat kan niet voorkomen dat de bekende ouderdomskwalen zich voordoen. Ook buitenlandse bejaarden lijden aan Alzheimer, dementie en andere aandoeningen. Indien de mensen door hun ziekte niet meer in staat zijn hun eigen belangen te behartigen, voorziet de wet in systemen om ze te beschermen. Eerst wordt de (on)bekwaamheid van de betrokken persoon vastgesteld door een rechter, en vervolgens worden beschermende maatregelen getroffen, zoals het benoemen van een curator. Maar wat als dit een Nederlander in Spanje betreft? Welke maatregelen kunnen getroffen worden? Zijn er internationale afspraken?

Aangezien het een steeds meer voorkomend probleem is, door de toename van de levensverwachting, de betere pensioenregelingen en het gemak van de internationale reizen, is op 13 januari 2000 het Haagse Verdrag over de Internationale Bescherming van Volwassenen opgesteld. Dit verdrag is echter nog niet door Spanje ondertekend en bevestigd, zodat het helaas niet van toepassing is. Voor zaken in Spanje moeten we dus terugvallen op het Spaanse recht.

Bevoegde rechter

Zoals altijd bij internationale zaken, moet eerst bestudeerd worden welke rechter bevoegd is om over de kwestie te beslissen. In deze gevallen is de woonplaats het uitgangspunt. Betreft het dus een Nederlander die in Spanje woont, dan is de Spaanse rechter bevoegd om een beslissing te nemen omtrent de (on)bekwaamheid van deze persoon en vervolgens zal ook de Spaanse rechter de beschermende maatregelen moeten treffen. Ook voor het nemen van spoedmaatregelen is de Spaanse rechter bevoegd. Een in Alicante gevestigd Nederlander moet zich dus wenden tot de rechter in Alicante. Een Spanjaard in Nederland zal naar de Nederlandse rechter moeten gaan.

Onbekwaamheid en beschermende maatregelen

Echter, al is de Spaanse rechter bevoegd, wél moet het nationale recht van de betroffen persoon worden toegepast. Op de verklaring van onbekwaamheid van een Nederlander moet het Nederlandse recht worden toegepast. De Spaanse rechter moet in deze gevallen dus op de hoogte worden gebracht van de ondercuratelestelling en de onderbewindstelling, de twee belangrijkste vormen van bescherming die het Nederlandse rechtssysteem kent. De motieven die ten grondslag liggen aan de onbekwaamheidsverklaring en de mate van de onbekwaamheid moeten gebaseerd zijn op Nederlands recht.

Ook zal de Spaanse rechter de beschermende maatregelen van het Nederlandse recht moeten toepassen, in plaats van de Spaanse maatregelen. Het gaat hier om de benoeming en ontslag van een curator of een bewindvoerder, over de inhoud van de taken van de curator of bewindvoerder, over hun eventuele beloning voor het uitvoeren van hun taak.  

Aangezien de Spaanse rechter niet verplicht is op de hoogte te zijn van het Nederlandse recht, zal dit door de betrokken personen moeten worden bewezen.

Spoedmaatregelen

Een uitzondering op de algemene regel zijn de spoedmaatregelen, die zowel de persoon als de bezittingen kunnen treffen. Gaat het om goederen die in Spanje liggen of om een persoon die zich in Spanje bevindt, en moeten er met spoed maatregelen getroffen worden ter bescherming van een volwassen persoon, dan zal de Spaanse rechter bevoegd zijn én tevens het Spaanse recht toepassen.  Voorbeelden zijn verbod op verkoop of een gedwongen opname in een ziekenhuis.

Procedure

Ook op de formaliteiten van de onbekwaamheidsverklaring en de te treffen maatregelen is het Spaanse recht van toepassing. Hoe de procedure precies verloopt, wie de vraag tot onbekwaamheidsverklaring kan indienen, wie partij zijn en of de betrokken persoon al dan niet gehoord wordt, het zijn vragen die worden beantwoord door de Spaanse wet. Over de inhoud daarvan komen we een volgende keer terug.

Waar haal ik mijn (familie)recht?

In Spanje wonen veel Nederlanders, de zogenaamde "pensionados", families, expatriados, avonturiers... Maar het leven in Spanje voorkomt helaas geen problemen in familiesfeer. Zo gaan mensen scheiden en willen terug naar het vaderland, krijgen ruzie om de kinderen, anderen onenigheid om het geld. Deze problemen worden voor Nederlanders in Nederland opgelost door de rechter die onze eigen wetten zal toepassen.

Maar hoe en waar haal je je familierecht in Spanje?

Kan een Nederlander in Spanje scheiden? Wie bepaalt waar de kinderen blijven? Hoe is het huwelijksregime als een Nederlander in Spanje trouwt (met een Nederlander, een Spanjaard of een Amerikaan)? Hebben de opa’s en oma’s bezoekrecht?

Op vragen die betrekking hebben op juridische problemen in families en familierelaties kan helaas geen eenduidig antwoord gegeven worden. Wel moeten in al deze gevallen altijd eerst de volgende drie vragen opgelost worden:

1. Welke rechter is bevoegd om over de zaak te beslissen?

2. Welk recht is van toepassing op de situatie?

3. Hoe kan het vonnis worden uitgevoerd of ingeschreven worden?

Deze vragen moeten voor alle familieproblemen opgelost worden, of het nu gaat om het huwelijk, het huwelijksvermogen, de kinderen, de voogdij, erfenissen of testamenten. En om grote drama’s te voorkomen, is het erg belangrijk deze zaken te regelen voordat de problemen zich voordoen.