Spanje is een geliefde plek voor veel bejaarden
en gepensioneerden uit de Noord-Europese landen om de wintermaanden te
verblijven. En veel mensen bevalt het zo goed, dat ze zich hier vestigen. Maar het
prettige klimaat kan niet voorkomen dat de bekende ouderdomskwalen zich
voordoen. Ook buitenlandse bejaarden lijden aan Alzheimer, dementie en andere
aandoeningen. Indien de mensen door hun ziekte niet meer in staat zijn hun
eigen belangen te behartigen, voorziet de wet in systemen om ze te beschermen. Eerst
wordt de (on)bekwaamheid van de betrokken persoon vastgesteld door een rechter,
en vervolgens worden beschermende maatregelen getroffen, zoals het benoemen van
een curator. Maar wat als dit een Nederlander in Spanje betreft? Welke
maatregelen kunnen getroffen worden? Zijn er internationale afspraken?
Aangezien het een steeds meer voorkomend probleem
is, door de toename van de levensverwachting, de betere pensioenregelingen en
het gemak van de internationale reizen, is op 13 januari 2000 het Haagse
Verdrag over de Internationale Bescherming van Volwassenen opgesteld. Dit
verdrag is echter nog niet door Spanje ondertekend en bevestigd, zodat het
helaas niet van toepassing is. Voor zaken in Spanje moeten we dus terugvallen op
het Spaanse recht.
Bevoegde
rechter
Zoals altijd bij internationale zaken, moet eerst
bestudeerd worden welke rechter bevoegd is om over de kwestie te beslissen. In
deze gevallen is de woonplaats het uitgangspunt. Betreft het dus een Nederlander
die in Spanje woont, dan is de Spaanse rechter bevoegd om een beslissing te
nemen omtrent de (on)bekwaamheid van deze persoon en vervolgens zal ook de
Spaanse rechter de beschermende maatregelen moeten treffen. Ook voor het nemen
van spoedmaatregelen is de Spaanse rechter bevoegd. Een in Alicante gevestigd
Nederlander moet zich dus wenden tot de rechter in Alicante. Een Spanjaard in
Nederland zal naar de Nederlandse rechter moeten gaan.
Onbekwaamheid
en beschermende maatregelen
Echter, al is de Spaanse rechter bevoegd, wél
moet het nationale recht van de betroffen persoon worden toegepast. Op de
verklaring van onbekwaamheid van een Nederlander moet het Nederlandse recht
worden toegepast. De Spaanse rechter moet in deze gevallen dus op de hoogte worden
gebracht van de ondercuratelestelling en de onderbewindstelling, de twee
belangrijkste vormen van bescherming die het Nederlandse rechtssysteem kent. De
motieven die ten grondslag liggen aan de onbekwaamheidsverklaring en de mate
van de onbekwaamheid moeten gebaseerd zijn op Nederlands recht.
Ook zal de Spaanse rechter de beschermende
maatregelen van het Nederlandse recht moeten toepassen, in plaats van de
Spaanse maatregelen. Het gaat hier om de benoeming en ontslag van een curator
of een bewindvoerder, over de inhoud van de taken van de curator of
bewindvoerder, over hun eventuele beloning voor het uitvoeren van hun taak.
Aangezien de Spaanse rechter niet verplicht is op
de hoogte te zijn van het Nederlandse recht, zal dit door de betrokken personen
moeten worden bewezen.
Spoedmaatregelen
Een uitzondering op de algemene regel zijn de
spoedmaatregelen, die zowel de persoon als de bezittingen kunnen treffen. Gaat
het om goederen die in Spanje liggen of om een persoon die zich in Spanje
bevindt, en moeten er met spoed maatregelen getroffen worden ter bescherming
van een volwassen persoon, dan zal de Spaanse rechter bevoegd zijn én tevens
het Spaanse recht toepassen. Voorbeelden
zijn verbod op verkoop of een gedwongen opname in een ziekenhuis.
Procedure
Ook op de formaliteiten van de
onbekwaamheidsverklaring en de te treffen maatregelen is het Spaanse recht van
toepassing. Hoe de procedure precies verloopt, wie de vraag tot
onbekwaamheidsverklaring kan indienen, wie partij zijn en of de betrokken
persoon al dan niet gehoord wordt, het zijn vragen die worden beantwoord door
de Spaanse wet. Over de inhoud daarvan komen we een volgende keer terug.
