Bescherming van ouderen in Spanje

Spanje is een geliefde plek voor veel bejaarden en gepensioneerden uit de Noord-Europese landen om de wintermaanden te verblijven. En veel mensen bevalt het zo goed, dat ze zich hier vestigen. Maar het prettige klimaat kan niet voorkomen dat de bekende ouderdomskwalen zich voordoen. Ook buitenlandse bejaarden lijden aan Alzheimer, dementie en andere aandoeningen. Indien de mensen door hun ziekte niet meer in staat zijn hun eigen belangen te behartigen, voorziet de wet in systemen om ze te beschermen. Eerst wordt de (on)bekwaamheid van de betrokken persoon vastgesteld door een rechter, en vervolgens worden beschermende maatregelen getroffen, zoals het benoemen van een curator. Maar wat als dit een Nederlander in Spanje betreft? Welke maatregelen kunnen getroffen worden? Zijn er internationale afspraken?

Aangezien het een steeds meer voorkomend probleem is, door de toename van de levensverwachting, de betere pensioenregelingen en het gemak van de internationale reizen, is op 13 januari 2000 het Haagse Verdrag over de Internationale Bescherming van Volwassenen opgesteld. Dit verdrag is echter nog niet door Spanje ondertekend en bevestigd, zodat het helaas niet van toepassing is. Voor zaken in Spanje moeten we dus terugvallen op het Spaanse recht.

Bevoegde rechter

Zoals altijd bij internationale zaken, moet eerst bestudeerd worden welke rechter bevoegd is om over de kwestie te beslissen. In deze gevallen is de woonplaats het uitgangspunt. Betreft het dus een Nederlander die in Spanje woont, dan is de Spaanse rechter bevoegd om een beslissing te nemen omtrent de (on)bekwaamheid van deze persoon en vervolgens zal ook de Spaanse rechter de beschermende maatregelen moeten treffen. Ook voor het nemen van spoedmaatregelen is de Spaanse rechter bevoegd. Een in Alicante gevestigd Nederlander moet zich dus wenden tot de rechter in Alicante. Een Spanjaard in Nederland zal naar de Nederlandse rechter moeten gaan.

Onbekwaamheid en beschermende maatregelen

Echter, al is de Spaanse rechter bevoegd, wél moet het nationale recht van de betroffen persoon worden toegepast. Op de verklaring van onbekwaamheid van een Nederlander moet het Nederlandse recht worden toegepast. De Spaanse rechter moet in deze gevallen dus op de hoogte worden gebracht van de ondercuratelestelling en de onderbewindstelling, de twee belangrijkste vormen van bescherming die het Nederlandse rechtssysteem kent. De motieven die ten grondslag liggen aan de onbekwaamheidsverklaring en de mate van de onbekwaamheid moeten gebaseerd zijn op Nederlands recht.

Ook zal de Spaanse rechter de beschermende maatregelen van het Nederlandse recht moeten toepassen, in plaats van de Spaanse maatregelen. Het gaat hier om de benoeming en ontslag van een curator of een bewindvoerder, over de inhoud van de taken van de curator of bewindvoerder, over hun eventuele beloning voor het uitvoeren van hun taak.  

Aangezien de Spaanse rechter niet verplicht is op de hoogte te zijn van het Nederlandse recht, zal dit door de betrokken personen moeten worden bewezen.

Spoedmaatregelen

Een uitzondering op de algemene regel zijn de spoedmaatregelen, die zowel de persoon als de bezittingen kunnen treffen. Gaat het om goederen die in Spanje liggen of om een persoon die zich in Spanje bevindt, en moeten er met spoed maatregelen getroffen worden ter bescherming van een volwassen persoon, dan zal de Spaanse rechter bevoegd zijn én tevens het Spaanse recht toepassen.  Voorbeelden zijn verbod op verkoop of een gedwongen opname in een ziekenhuis.

Procedure

Ook op de formaliteiten van de onbekwaamheidsverklaring en de te treffen maatregelen is het Spaanse recht van toepassing. Hoe de procedure precies verloopt, wie de vraag tot onbekwaamheidsverklaring kan indienen, wie partij zijn en of de betrokken persoon al dan niet gehoord wordt, het zijn vragen die worden beantwoord door de Spaanse wet. Over de inhoud daarvan komen we een volgende keer terug.