OMGANGSRECHT VAN OPA'S EN OMA'S IN SPANJE

Opa's en oma's zijn belangrijke figuren in het leven van de kinderen. Maar wat gebeurt als de ouders gaan scheiden? Hebben de kinderen dan nog toegang tot de opa en oma? Welke rechten hebben de kinderen eigenlijk in familieverband in Spanje? En hebben in Spanje wonende Nederlandse kinderen ook deze rechten?

Spaans recht

Om met de laatste vraag te beginnen. Volgens het Haagse Verdrag van 1996, zal op de in Spanje wonende kinderen het Spaanse recht worden toegepast als het gaat om de bescherming van het kind. Aangezien ook de Spaanse rechter bevoegd is om over de maatregelen te beslissen, schept dit veel duidelijkheid. Een Spaanse rechter is gewend aan zijn eigen recht en kan dit makkelijker toepassen dan buitenlands recht. Het recht hoeft niet bewezen te worden.

Familieleven en grootouders

Een van de belangrijkste rechten van het kind is het familieleven. Dit recht wordt niet alleen in de internationale verdragen nadrukkelijk erkend, ook in de nationale en lokale wetgeving komt dit terug. En het familieleven bevat meer dan alleen de relatie met de ouders, zoals door internationale en nationale jurisprudentie is toegelicht en verder uitgewerkt in de wetgeving. Het Nederlandse wetboek gaat uit van een uitgebreid familieverband, maar noemt niet, zoals het Spaanse wetboek, de grootouders expliciet.

Volgens de Spaanse wettekst is het niet toegestaan de persoonlijke betrekkingen van een kind met zijn grootouders en andere familieleden zonder reden te verhinderen. De grootouders kunnen de rechter vragen om een omgangsregeling indien de ouders het contact weigeren. Als voorbeeld een casus uit de jurisprudentie waarin onenigheid was tussen de grootouders en de ouders. De ouders vonden dat de grootouders zich op een negatieve manier bemoeiden met het kind en wilden dus niet dat er contact was tussen hun kind en de grootouders. De grootouders stapten naar de rechter, en kregen van deze recht om een keer per maand het kind te bezoeken. De rechter baseerde zijn vonnis op het feit dat een relatie met grootouders goed voor het kind is. In geval van scheiding kunnen de ouders vragen aan de rechter om een omgangsregeling met de grootouders op te nemen. Een ander geval waarin vaak omgangsrecht aan de grootouders wordt gegeven is indien een van de ouders is overleden en de overblijvende ouder het niet zo goed kan vinden met de schoonfamilie. Om te voorkomen dat het kind alle relatie met de familie van zijn overleden ouder verliest, kan deze vragen om een omgangsregeling.

Inhoud van de omgangsregeling

De inhoud van het omgangsrecht zal erg afhangen van de omstandigheden van het geval, zoals de leeftijd van het kind en de verhouding met de grootouders tot het moment. Als de grootouders dichtbij wonen en dagelijks contact hebben met het kleinkind, is het gebruikelijk dit contact zoveel mogelijk te beschermen. Maar ook verder weg wonende grootouders kunnen hun rechten verhalen. Het omgangsrecht kan namelijk ook overnachtingen en zelfs verblijf van enkele weken bevatten. Zo kunnen ook in Nederland wonende grootouders van kleinkinderen in Spanje aan de rechter vragen of het kind mag komen logeren als de ouders dit weigeren. De toekenning en de precieze inhoud van de regeling moet echter gebaseerd zijn op het welzijn van het kind. Want hier draait het bij kinderen altijd om: het belang van het kind staat centraal.

Afdwingen van de bezoekregeling in het Spaanse recht

Het gebeurt maar al te vaak: ouders die weigeren de bezoekregeling na te komen en hun kind contact en omgang met de andere ouder ontnemen. Vaak wordt daarbij ook de andere ouder in een kwaad daglicht gesteld, zodat het kind ook niet meer bij deze ouder wil zijn. Het zogenaamde ouderverstotingssyndroom, of, in het Engels, Parental Alienation Syndrome. Dit is niet alleen ingrijpend voor de betrokken ouder, ook voor het kind is het bijzonder schadelijk. Hem of haar wordt een fundamenteel recht ontnomen, en wel het genieten van de aanwezigheid van de beide ouders en familie.

Uitvoering van vonnis

Bij niet nakomen van het vonnis of de afspraken over ouderlijk gezag en de bezoekregeling, kan de benadeelde ouder naar de rechter stappen om uitvoering te eisen. De dagvaarding tot uitvoering wordt door de rechtbank aan de andere ouder gestuurd. Dit kan problemen opleveren als deze weigert brieven of documenten van de rechtbank aan te nemen. De procedure zal hierdoor vertraagd worden.

Maar slaagt men er eenmaal in de betekening te verrichten, eventueel via de procureur en advocaat, dan nog is de uitvoering niet zo makkelijk. De niet nakomende ouder kan blijven weigeren, vluchten, niet thuis zijn... De tegenpartij kan niets anders doen dan de rechtbank inlichten van het niet nakomen. Naar de politie gaan is meestal zinloos, aangezien deze alleen zal optreden als ze hiervoor opdracht krijgt van de rechter, en dat is niet erg gebruikelijk.

De rechter kan wel in deze gevallen boetes opleggen voor het niet nakomen. Bij niet betalen kan beslag gelegd worden op bijvoorbeeld de bankrekening. Maar als de tegenpartij geen (officiële) inkomsten heeft, of juist over genoeg economische middelen beschikt, zal dit weinig uithalen.

Als laatste civiele middel kan de benadeelde ouder vragen om een wijziging van de voorzieningen. Hij of zij kan de rechter vragen om de ouderlijke macht, met een beperkte bezoekregeling voor de niet nakomende ouder. Dit moet echter wel mogelijk zijn en de andere ouder moet in staat zijn het kind ook daadwerkelijk dagelijks bij zich te hebben en te verzorgen.

Internationale zaken

Als deze zaken al moeilijk en pijnlijk zijn binnen een land, helemaal ingrijpend wordt de situatie als grenzen worden overtreden.  Ook in dit geval zal tot uitvoering moeten worden overgegaan, vaak van een buitenlands vonnis.

Afhankelijk van het land van oorsprong, zijn hier verschillende procedures voor, die echter altijd tijd en geld kosten. De eisende ouder moet rekenen op een paar keer heen en weer reizen, de kosten van de vertalingen van de documenten, en een onzekere uitkomst. De kans is groot dat hij of zij de eerste keren met lege handen terug zal gaan. De gedaagde ouder zal er namelijk juist alles aan doen zich eerst niet te laten betekenen (door gewoon de deur niet open te doen) en vervolgens niet vrijwillig na te komen.

Dit is uiterst frustrerend en pijnlijk voor de andere ouder, die echter niet anders kan dan opnieuw aan de rechter verzoeken om een nieuwe nakoming, eventueel met behulp van de politie, en openbreken van de deur van de woning indien niet wordt opengedaan. Wenselijk is dit echter niet.

Strafrechtelijke procedure

Bij aanhoudend niet nakomen bestaat ook de mogelijkheid een strafrechtelijke aangifte te doen. Het herhaaldelijk niet nakomen of achterhouden van een kind is namelijk ook een misdrijf, waar zelfs gevangenisstraf op staat. Ook in deze procedure kan de benadeelde ouder vragen om het kind met tussenkomst van de politie op te halen bij de weigerende ouder, en zal het kind op deze manier overgedragen worden. Men hoeft geen pedagogische achtergrond te hebben om te begrijpen dat dit in ieder geval niet goed is voor het kind. De strafrechtelijke procedure moet dus echt het laatste redmiddel zijn.