OUDERLIJK GEZAG IN SPANJE: DE MOEDER ÉN DE VADER

De moderne tijden en de veranderende familiestructuren hebben nogal wat veranderingen met zich meegebracht op gebied van het ouderlijk gezag. Vroeger was dit duidelijk: een gehuwd stel kreeg kinderen en de ouders hadden over de kinderen het gezag. Maar nu bestaan de gezinnen niet meer uit “papa, mama en de kinderen”. Ongehuwde stellen, alleenstaande moeders, uit twee gescheiden gezinnen samengestelde nieuwe families... kortom, er bestaan vele vormen waarin de kinderen opgroeien. En dit heeft natuurlijk gevolgen voor het ouderlijk gezag. Hebben de nieuwe partners van de ouders rechten (en plichten) ten opzichte van de kinderen? Waar staat de vader van de ongehuwde en niet met hem samenwonende moeder?

Gezag van de moeder

In Spanje staat het moederschap vast bij de geboorte, en hiermee ook het ouderlijk gezag –de “patria potestad”- die de moeder over het kind heeft. In Nederland is dit vrijwel gelijk. Tenzij een rechterlijke beslissing anders bepaalt, is de moeder dus verantwoordelijk voor haar kind (eren) en heeft ze het recht en de plicht voor de kinderen te zorgen.

Vraag is dus hoe de situatie is van de vader.

Gehuwde vader

Indien de kinderen tijdens het huwelijk van de ouders geboren zijn, staat het ouderlijk gezag van de vader ook meteen bij geboorte vast. 

Ongehuwde vader

Maar wat als de ouders niet getrouwd zijn? Hierin verschilt het Spaanse recht aanzienlijk van het Nederlandse. In Nederland zullen de ongehuwde vaders hun kind eerst moeten erkennen en vervolgens, in overeenstemming met de moeder, het gezag laten inschrijven in het hiervoor bestemde gezagsregister. 

In Spanje is dit anders. Volgens de Spaanse wet is in geval van ongehuwde ouders, de erkenning van het kind door de vader en de inschrijving ervan in de burgelijk stand voldoende om aan de vader ook het ouderlijk gezag te verlenen. 

Weigering van de vader of de moeder

Wat echter als de vader het kind niet wil erkennen of de moeder deze erkenning weigert? Zowel de moeder als de vader kunnen de inschrijving van het vaderschap in de burgerlijke stand afdwingen via de rechter. En hiermee moet de vader aan al zijn plichten voldoen, en heeft het kind dezelfde rechten als alle andere kinderen met betrekking tot de vader, zoals de zorg, alimentatie en niet te vergeten de belangrijk erfrechten. 

Wat te doen als de bezoekregeling niet nageleefd wordt?

Kinderen hebben recht op contact met hun vader en moeder. Met allebei. Dit is zo omdat het in de wet staat, in de Spaanse wet, in de Nederlandse wet, in Internationale verdragen... En dit is volgens vrijwel alle psychologen en pedagogen ook het beste voor het kind. Maar helaas werken ouders lang niet altijd mee aan een goed contact tussen ouders en kind. Na veel echtscheidingen zijn de kinderen slachtoffer van de conflicten tussen de ouders, waardoor soepel contact onmogelijk lijkt. Soms staat een van de ouders het contact met de andere niet toe; soms zal de ene ouder er alles aan doen om de ander te dwarsbomen. De benadeelde ouder kan dan via de rechter zijn of haar gelijk proberen te halen. Dit zijn echter slopende en langdurige procedures. Het gaat immers om iets ongrijpbaars als het contact van de kinderen met de ouder. De ouder bij wie de kinderen wonen heeft veel feitelijke macht.

Als we deze toch al moeilijke situatie ook nog in een internationale context zetten, zijn de kansen op een goede afloop nog kleiner, en de noodzaak van goed juridisch advies nog belangrijker.

Laten we een gebruikelijke zaak onder de loep nemen. De rechter heeft voorzieningen vastgelegd, waarin bepaald is dat de ene ouder met de kinderen in het ene land woont, en de in een ander land wonende ouder recht heeft op een bezoekregeling. De bezoekregeling wordt niet nagekomen. We bekijken alleen de  casus binnen de landen van de Europese Unie, al zijn bepaalde normen ook geldig voor landen buiten Europa.

Uitvoeren van een buitenlands vonnis

Als de ene ouder weigert de kinderen in de vakantie naar de ander te laten gaan, kan deze proberen het vonnis waar de bezoekregeling in staat te laten uitvoeren in het land waar de kinderen woonachtig zijn (en waar de niet-nakoming dus plaatsvindt). Dankzij de Europese wetgeving kan dit vrij snel. Met het gelegaliseerde en vertaalde vonnis en de benodigde certificaten die door de rechtbank van oorsprong worden afgegeven, kan de benadeelde ouder het vonnis laten uitvoeren in het land waar de kinderen wonen.

De rechtbanken in Europa kunnen niet anders dan het vonnis uitvoeren. Er zal niet alsnog inhoudelijk naar de zaak worden gekeken, en zelfs als er beroep wordt aangetekend, zal de uitvoering door moeten gaan.

Hoe de uitvoering in de praktijk uitloopt, is per land verschillend. In sommige landen wordt de politie eerder ingeschakeld dan in andere landen. Spanje is over het algemeen terughoudend met de inschakeling van de politie als het kinderzaken betreft.

Verdrag van Den Haag

De Haagse Conventie over de burgerlijke aspecten van internationale kinderontvoering, van 1980, biedt naast de juridische middelen om kinderontvoering te voorkomen of terug te draaien ook maatregelen ter uitvoering van de bezoekregelingen. De Conventie kan worden ingezet via de Centrale Autoriteit in het land waar de benadeelde ouder woont, die contact op zal nemen met de Centrale Autoriteit van het land waar de kinderen wonen.

Ook kan de benadeelde ouder direct een beroep doen op het Haagse verdrag. Hoe deze procedure in zijn werk gaat, is per land verschillend. In Spanje is het een spoedprocedure, waarbij juridische bijstand van een advocaat verplicht is.

Keuze tussen verschillende procedures

Welke procedure te volgen zal afhangen van de concrete situaties. In bepaalde gevallen en afhankelijk van het betrokken land, kan het raadzaam zijn de Centrale Autoriteit in te schakelen. Bij andere zaken kan het sneller en effectiever zijn over te gaan tot directe uitvoering.

Echter, de enige personen die het recht van de kinderen op beide ouders kunnen waarborgen zijn de ouders zelf.